Uğurun elmə, biliyə həvəsi böyük idi. Dərslərə hazırlaşanda təkcə məktəb dərslikləri ilə kifayətlənməz, əlavə kitablar oxuyardı. Babasının zəngin kitabxanasında hər bir mövzuda kitab var idi. Tələt babanın özü də əsl canlı ensiklopediya idi: haradan desən, oradan xəbər verirdi.

Uğur bu gün yenə çətinə düşmüşdü. Müraciət etdiyi mənbələrdə ziddiyyətlər var idi. O, babasının iş otağına getdi. Gətirdiyi iki kitabı masanın üstündə yan-yana qoydu:

– Baba, bax bu kitabda deyilir ki, Adəm ilə Həvva buğda yeyib cənnətdən çıxdılar, burada isə onların alma yediyi göstərilir. Bunlardan hansı doğrudur?

Baba kitabları alıb həmin hissələri oxudu, sonra onları bir kənara qoyub sözə başladı:

– Hə, Uğur bala, bu suala cavab vermək üçün gəl əvvəlcə “Quran”a müraciət edək. Müqəddəs kitabımızın “Əl-Əraf” surəsində deyilir: “Ey Adəm, sən zövcənlə birlikdə Cənnətdə sakin ol. Bəyəndiyinizdən yeyin, ancaq bu ağaca yaxınlaşmayın!..” Amma ulu babamızla nənəmiz şeytana uyub Allahın qadağan elədiyi ağacın meyvəsindən daddılar. Onda Rəbbimiz onlara dedi: “Mən sizə o ağacı qadağan etmədimmi və şeytan sizin açıq-aşkar düşməninizdir, demədimmi?” Görürsən, “Quran”da söhbətin hansı meyvədən getdiyi açıqlanmır, burada qeyri-müəyyən bir ağac haqqında danışılır...

– Onda niyə buğda deyirlər? Axı buğda ağacda bitmir. Məncə, alma daha ağlabatandır.

– Məntiqi baxımdan düzgün fikirləşirsən. Amma, Uğur, məncə, Adəmlə Həvvanın hansı nemətdən yemələrinin heç bir fərqi yoxdur. Ümumiyyətlə, sən “Buğda yeyib, cənnətdən çıxıb” ifadəsinin mənasını bilirsən?

– Mən biləni, bu, zərbi-məsəldir. Onu məsuliyyət hissini itirən, ani istəklərini yüksək öhdəliklərdən üstün tutan adamlar haqqında işlədirlər.

– Doğrudur, ağıllı balam. Belə olan halda nə fərqi var, onlar nə yeyiblər:

buğda, yoxsa alma? Əvvəla, cənnətdə olan nemətləri bu dünyadakılarla müqayisə etmək özü yanlışdır. Əsas məsələ Adəmlə Həvvanın nəyi deyil, niyə yemələridir. Problem bəndələrin Allahın qoyduğu qaydanı pozmasındadır, şeytana uymasındadır, qadağan edilən yola düşməsindədir.

Uğur babasına etiraz etməyə çalışdı:

– Ancaq, məncə, hər şeydə dəqiqlik olmalıdır. Bəlkə, daha qədim mənbələri araşdırsaq, Adəmlə Həvvanın hansı meyvə yediyini aşkar edə bilərik?

Nəvəsinin elmə olan hədsiz həvəsi ilə fərəhlənən Tələt baba onun başını sığalladı:

- Bax bu sizin nəslinizin öhdəsinə düşür. Elmdə bu cür həllini tapmamış məsələlər çoxdur. İstəyirsənsə, birini də deyim?

– Əlbəttə, de, mənim üçün çox maraqlıdır.

– Yaxşı, qulaq as. Həmin “Əl-Əraf” surəsinin 40-cı ayəsi belədir: “Ayələrimizi yalan hesab edənlərə və onlara təkəbbürlə yanaşanlara göyün qapıları açılmaz və dəvə iynənin gözündən keçməyənə qədər onlar da Cənnətə daxil ola bilməzlər!” Oxşar ifadə “İncil”də də var: “Dəvənin iynənin gözündən keçməsi günahkarın Allahın dərgahına daxil olmasından asandır”. Yunan dilində “dəvə” və “yoğun kəndir” sözləri eyni cür səslənir. Onların yazılışında isə cəmi bir hərf fərqlənir: “kamelos” – “kamilos”. Buna əsaslanan bəzi tədqiqatçılar iddia edirlər ki, “İncil”i köçürənlər səhvə yol veriblər: “kəndir” əvəzinə “dəvə” yazıblar...

– Baba, baba!.. – Uğur özünü saxlaya bilməyib babasının sözünü kəsdi. – “Dəvə” və “kəndir” sözləri ərəb dilində də bir-birinə çox oxşayır: “camal” və “cumal”. Yazılışlarında isə fərq yoxdur, çünki ərəb dilində saitlər yazılmır. Mən dəqiq bilirəm. Axı məktəbimizdəki ərəb dili kursuna gedirəm. Artıq ərəbcə oxuya, yaza bilirəm. Müəllim deyir ki, bir il də belə çalışsam, “Qurani-Kərim”i ərəbcə oxuya bilərəm.

– İnşallah, – deyə Tələt baba fəxrlə əlini nəvəsinin çiyninə qoydu.

– Baba, sən bilirsən, “inşallah” ərəbcə nə deməkdir? Bu sözün ilkin mənası “Allah istəyirsə, olar” deməkdir... Hə, bağışla, sözünü kəsdim. Dəvədən danışırdın.

– Deməli, belə, – deyə baba nitqini yekunlaşdırmağa çalışdı. – Əlbəttə, iynənin gözündən nə dəvəni, nə də yoğun kəndiri keçirmək mümkündür. Bu ifadə Allah dərgahına gedən yolun nə qədər çətin olduğundan xəbər verir.

– Baba, ifadənin mənasını anladım. Ancaq mən yenə başa düşmədim: dəvə, yoxsa kəndir? Axı biz bu mübahisəni həll edə bilmiriksə, deməli, məsələ açıq qalır.

Babanın, deyəsən, səbri tükənirdi:

– Yaxşı, sən özün necə fikirləşirsən? Bu ifadədə “dəvə” sözünü işlətməliyik, yoxsa yoğun kəndir?

Uğur bir anlığa duruxdu. Amma bu, uzun çəkmədi. O, ciddi görkəm alıb nitqinə başladı:

– Mən deyə bilmərəm, “İncil”i köçürənlər səhvə yol veriblər, yoxsa yox, amma, güman edirəm ki, “Qurani-Kərim”dəki həmin ifadədə məhz dəvə nəzərdə tutulub. Əvvəla, dəvə ərəb məişətinin ayrılmaz hissəsi idi. Çox güman ki, onlar poetik nitqdə, atalar sözlərində, bədii ifadələrdə tez-tez bu sözü işlədirdilər. Yoğun kəndirin iynənin gözündən keçməsi inandırıcı olmasa da, bu ifadə bir o qədər də təsirli deyil. Dəvə boyda bir heyvanın iynənin gözündən keçməsini isə təsəvvürdə canlandırmaq çox maraqlıdır, ona görə də ifadənin bədii təsir gücünü artırır... Baba, mənim dediklərimə qarşı əks-arqumentin var?

Tələt baba yalnız bunu dedi:

– Bərəkallah!..