Təbiət

Kaktuslar: tikanlı möcüzə

Quraqlıq  hər bir canlı üçün böyük fəlakətdir.  Kaktuslardan başqa.  Kaktus sukkulent bitkidir.  Su ehtiyatı toplayan bitkilər belə adlanır.  Dözümlü kaktuslar  isti  yarımsəhralarda, çöllərdə və hətta  tropik meşələrdə bitir.

Kaktus tikanları və ya altında tikanlar gizlənən yumşaq  tükcükləri sayəsində o dəqiqə tanınır. Tikanları kaktusu heyvanlardan qoruyur.  Lakin bu, kaktusun tikanlarının yeganə xidməti deyil.

Tikanlar günəş şüalarını  səpələyir,  bitkini istidən qoruyur, suyun  sürətlə buxarlanmasına imkan vermir.  Kaktusun  qalın yuxarı təbəqəsi – kutikula da  suyu saxlamağa kömək edir.

Kaktus  xüsusi toxuması sayəsində  su ehtiyatı toplayır.  Bu toxuma  o qədər su toplayır ki, bitki  90 faiz sudan ibarət olur.  Bu qədər su bir il ərzində  kaktusa kifayət edir.

Kaktuslar müxtəlif olur. Bəziləri  bir çay qaşığına yerləşir, digərlərinin isə   ağaclarda olduğu kimi  gövdəsində və yuvalarında quşlar yaşayır.

Ən böyük kaktusun  vətəni Meksikadır.  Sereus adlı kaktus  yavaş-yavaş  böyüyür, amma 200 il yaşayır. O qədər böyüyür ki, beşmərtəbəli ev boyda olur.  Sereus  bir neçə qolu olan şamdana bənzəyir. Kəpənəklər, yarasalar və quşlar onun boşqab boyda  çiçəklərinə qonub, nektarı ilə qidalanır.

Ən məşhur kaktuslardan biri opunsiyadır. Nə vaxtsa  onun zoğunu  Avstraliyaya gətirirlər.  Tez bir vaxtda Avstraliya şəraitinə uyğunlaşan opunsiya  sürətlə  yayılaraq otlaqları bürüyür. Heyvanlar onun tikanlarına ilişərək  ölür.  Çobanlara kömək etmək üçün təyyarələrdən kaktusların üstünə qızılkəpənəklər səpələmək lazım gəlir.  Qızılkəpənəklər opunsiya  “zəmilərini” məhv edir.  Buna görə qızılkəpənəyə abidə qoyurlar.

Maxero adlı başqa bir kaktus  yerdə sürünür.  Onun quruyan hissələri  yeni kök verir.  Maxero çiçəkləyən zaman çox  böyük əlvan xalıya bənzəyir.  Lakin bu xalının üstündə gəzmək mümkün deyil. Tikanlar aman vermir!

Exinokaktus suyu süngər kimi özünə çəkir və elə şişir ki, kökləri davam gətirmir. “Yaşıl çəllək” böyrü üstə çevrilir və .... yenidən kök verir.  Elə böyrü üstə uzandığı vəziyyətdə  böyüyür, üstəlik,  “zümzümə” də edir, çünki  onun tikanlarında  toplanan  elektrik  yükü çırtıldamağa başlayır.

Kaktuslardan  paltar və adyal üçün lif, kağız, içki, şəkər, dərman, boya istehsal edir,  hasar çəkirlər.  Kaktuslar heyvanlar üçün  yemdir. Elə insanlar da bu “ətiacı” tikanlı bitkidən növbənöv yeməklər hazırlamağı  öyrəniblər.